Bert Dollekamp is de multitaskende manus van alles binnen het project Fitter Brein. Zo fungeert hij als adviseur, presentator bij kick-offs en als opleider van damtrainers en begeleiders. De kunst is om damevents structureel van de grond te krijgen, volgens hem. Maar de schijven zijn al stevig aan het rollen. Zo vindt dit jaar een ‘train de trainer’ cursus plaats, speciaal bedoeld voor activiteitenbegeleiders bij zorginstelling Oosterlengte in Oldambt. Hier werkt Fitter Brein samen met de damclub in Winschoten. Wie is deze bevlogen dampedagoog?
Over Bert Dollekamp
– Getrouwd: met Jacqueline, 62 – muziektherapeut kinderrevalidatie
– Kinderen: Stijn, 26 – volgt master sociologie en Marleen, 24 – volgt premaster orthopedagogiek
– Dol op: voetbal, dammen, wandelen, zwemmen
– Opleiding: Pabo in Groningen, vervolgens Onderwijskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen
– Werk: tussen 1980 en 1995 zelfstandig onderwijsadviseur en damdocent
– Werk: vanaf 1995 onderwijskundige bij RUG/UMCG, waarvan 15 jaar bij Bewegingswetenschappen.
– Damprojecten: met Hielke Hylkema AVRO damcursus 1983 en leergang onderbouw dambond (1997); leertheorie ‘Dammen op de basisschool’ (1985), leerboekje ‘Dammen als de Beste’ (1986), RTL-productie WK match 1990, Groninger deel WK match 2016 (met Danny Staal) én symposium ‘Het slim bewegende brein’, dat de opmaat was voor het huidige Fitter Brein project.
– Krant: sinds 1984 verslaggever dammen Nieuwsblad/Dagblad van het Noorden
– Pensioen: sinds zomer 2020
– Vervelen: wat is dat?
Diepgang
Ondanks dat Bert ‘The Queen’s Gambit’ (Amerikaanse serie op Netflix over een jong schaaktalent) twee keer keek, blijft dammen zijn nummer één sport. De ongelooflijke diepgang van het simpel te leren spel draagt hier aan bij. Net als de steeds wisselende patronen van de stenen op het bord en het veelvoud aan fraaie combinaties, waarbij de positie van een schijf haar waarde bepaalt. Er is geen hiërarchie zoals bij schaken en bij aanvang zijn de kansen voor beide kleuren gelijk. Maar schaken vindt hij ook een prachtig spel: “Die klassieke vormen, de grilligheid en de romantiek. Het leent zich goed voor offers omdat je uiteindelijk alleen de koning hoeft te veroveren. Slaan is bij schaken niet verplicht. Daarom zijn er per zet meer mogelijkheden, maar de varianten gaan daardoor minder diep.”
Spieken
Dammen leerde Bert van huis uit. Echt verkocht raakt hij nadat hij zich op de HBS in Tiel wegens spieken moet melden bij de conciërge, dhr. van Meeteren. Daar stond een dambord. Van Meeteren bleek een enthousiaste dammer te zijn en nodigde hem uit mee te doen met het schoolkampioenschap. Het bekertje dat hij won heeft hij als enige prijs bewaard. THBS-WC staat erop, Tielse HBS Winter Competitie. Toen hij voor dammende kinderen ‘Dammen als de Beste’ schreef, kreeg deze conciërge natuurlijk een exemplaar.
Creatief brein
“Er zijn wel aanwijzingen, maar er is geen sluitend wetenschappelijk bewijs dat dammen of schaken zonder meer goed is voor je brein” aldus Bert. ‘Dat hoeft ook niet. De grote psycholoog en methodoloog A.D. de Groot, gepromoveerd op het befaamde proefschrift ‘Het denken van den Schaker’, zei ooit dat “gezond verstand argumenten” volstaan om dergelijke denkspelen bij kinderen te introduceren, maar alsjeblieft niet als verplichting. Het is één van de mogelijkheden om het creatieve brein uit te dagen. Daarin kun je mijns inziens ook andere keuzes maken, zoals meditatie, schilderen, dans- en muziekvormen. Een vaak vergeten variabele is de eigen motivatie en kundigheid van de begeleider. Ook de methode die je volgt, beïnvloedt het leereffect. Bovendien maakt de mentale uitdaging van een spel als dammen deel uit van een totaalpakket, waarbij ook goede voeding, schone lucht, bewegen en sociale interactie wordt gestimuleerd. Pas dan spreek je van een actieve leefstijl en dat is wél bewezen gezond.’
Denken
Een goede daminstructie sluit aan bij je publiek, het leerdoel én de structuur van het damspel. Berts vorig jaar overleden vriend Hielke Hylkema vond in de jaren ‘70 de sleutel op de juiste uitleg: niet door de kennis, maar het denken zelf als startpunt te nemen. Dit simpele principe leidde tot een verrassend heldere methodiek, die beginners stimuleert tot een goede denkhouding: concentratie, de tijd nemen, gericht zoeken naar acties voor jou én de ander. Kun je een schijf slaan? Of dat afdwingen: vastzetten, aanvallen, combineren, een dam halen? Bert: “Kortom: spelen met een plan! Dammen is een onschuldig spel waarmee je zo’n denkhouding kunt oefenen. Daar heb je in het dagelijks leven baat bij.”
Vliegende draken
Damclubs slinken in rap tempo. Volgens Bert komt dit omdat de concurrentie van andere verleidingen enorm is. Hij sprak onlangs grootmeester John van den Borst. Die geeft les in wiskunde en ziet tieners hun tijd verdoen met computergames, waarbij na één druk op de knop de draken om je oren vliegen. Maar dat doen ze niet zelf: dat doet het programma. Het creatieve brein wordt nauwelijks uitgedaagd, zoals in het damspel waarin je zelf de regie hebt. Bert denkt dat damclubs in de huidige geïsoleerde vorm nauwelijks bestaansrecht meer hebben, door gebrek aan leden en kader. Daar kun je iets aan doen door het spel zoals in het project Fitter Brein naar mensen toe te brengen, bijvoorbeeld in bibliotheek, school of verzorgingstehuis. Of door de denksport met fysieke sporten samen te voegen in een omni-vereniging. Dammen heeft meer raakvlakken met fysieke sporten dan je denkt, aldus Bert.
Voetbal
Dammen en voetbal bijvoorbeeld, hebben volgens hem veel gemeen. Damicoon Ton Sijbrands speelde bij de welpen van Ajax. Voetballegende Abe Lenstra zat aan bord 1 van de damclub in Heerenveen. Arjen Robben won voor zijn schooldamteam uit Bedum bijna al zijn partijen. Toeval? ‘Mijn collega’s bij Bewegingswetenschappen onderzochten welke kwaliteiten de doorslag geven bij voetbaltoppers in spe. Snelheid, techniek, conditie en mentaliteit hebben ze allemaal. Het verschil zit hem in het strategisch en tactisch inzicht. Een paar zetten vooruit kunnen denken. Voetbal is dus ook een denksport! Onze beste middenvelder ooit Wim van Hanegem, die eenbenig, halfblind en traag was, zei het zo: “Je moet gewoon op tijd vertrekken.”
Zo’n gezamenlijke plek voor meerdere sporten is geen gek idee vindt Bert. Hij pleit ervoor om de meerwaarde van gecombineerde denksport en fysieke sport verder te onderzoeken. Een proefproject is in voorbereiding. ‘Dat past in elk geval prima bij de winstwaarschuwing die Fitter Brein ambassadeur Erik Scherder afgeeft als hij het damspel promoot: dammen is wel een zitsport, dus zorg dat je voldoende blijft bewegen!’
Dat het intreden van zijn pensioen bij Bert niet tot stil zitten leidt blijkt uit zijn ambities voor Fitter Brein. Wat een aanwinst voor de club!