[vc_row][vc_column][vc_column_text]Geluk onderzoeken is zijn werk. Aldus weet ontwikkelingspsycholoog en universitair docent Bertus Jeronimus (35) dat ziek en gelukkig zijn valt te combineren, dat mensen vaak kiezen voor wat ze juist niet gelukkig maakt, en dat vissen misschien ontspannend is, maar niet per se bijdraagt aan je welzijn.
Stel je het volgende voor. Een werkloze man van middelbare leeftijd staat te vissen aan de waterkant. Een voorbijganger vraagt hem: ben je gelukkig? De man zegt: ja, het is een goede dag, de zon schijnt, ik houd van vissen, dus ik ben wel gelukkig. Dan vraagt de voorbijganger door. Is de man ook blij met zijn leven? De visser denkt wat langer na en zegt: goh, nu ik er zo eens op reflecteer… nee, niet helemaal. Ik had eigenlijk wel nieuw werk willen hebben, waarbij ik mijn vaardigheden kan inzetten en contact heb met collega’s.
‘Dit voorbeeld illustreert mooi het onderscheid tussen verschillende geluksniveaus’, zegt ontwikkelingspsycholoog Bertus Jeronimus. Hij is universitair docent aan de faculteit Gedrag- en Maatschappijwetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen en doet onderzoek naar geluk. Of, zoals zijn voorkeur heeft: leefplezier.
Jeronimus: ‘Als wij als onderzoekers het over geluk hebben, wordt dat vaak welbevinden genoemd. In het dagelijks taalgebruik bedoelen we met geluk iets breders dan een emotie, want die duurt niet zo lang.’
Gegrond geluk
Terug naar de – reflecterende – visser. Het geluk waar hij het over heeft, is wat de Grieken het eudaimonisch welbevinden hebben gedoopt. Jeronimus: ‘Deze vorm van welbevinden gaat over stilstaan bij je leven en beredeneren hoe dingen gaan. Heeft mijn leven betekenis? Heb ik een doel?’
Het eerste antwoord van de visser gaat over wat onderzoekers het hedonistische welbevinden noemen; de vluchtiger en, zeg, luchtiger variant, van meer voorbijgaande aard. ‘Dat gaat meer over vragen als: voel ik me goed? Heb ik meer positieve dan negatieve ervaringen en gedachten?’, zegt Jeronimus. ‘Als het antwoord ja is, gaat het goed in termen van emotioneel welbevinden. Maar we weten vaak niet waar dat op gegrond is.’
Oud, maar gelukkig
Tijdens de lezing die Jeronimus geeft in de Healthy Ageing Week komen beide geluksvormen aan bod. Is de een beter dan de ander?
Dat hangt ervan af, stelt Jeronimus. Zo zijn jongeren op een heel andere manier met welbevinden bezig dan ouderen. Jongeren hebben het nodig om te exploreren, om verschillende paden uit te proberen – en ook de daarbij behorende pieken en dalen van (on)gelukkig zijn te ervaren. Ouderen zijn over het algemeen gelukkiger, weet Jeronimus. Dat komt door het levensloopperspectief.
‘De horizon verschuift’, zegt Jeronimus. ‘Een voorbeeld: als je 20 of 30 bent, kies je eerder voor een moeilijke opleiding. Dat is niet altijd leuk, maar het is een goede investering, omdat je er daarna nog lang profijt van hebt. Maar ben je 70, dan kies je er niet snel voor om je nog door een studie heen te worstelen. Je richt je eerder op genot, hobby’s, vrienden en familie.’
Psychisch gebrekkiger
Is al dat nadenken over geluk in een land als Nederland, dat al jaren in de top 5 van gelukkigste landen ter wereld eindigt, niet overdreven? Nee, vindt Jeronimus. ‘Ondanks deze cijfers neemt het aantal psychiatrische klachten toe. We weten niet of dat komt omdat we echt psychisch gebrekkiger worden, of omdat we er meer oog voor hebben. Maar een kwart van de bevolking gaat door een periode in zijn leven die we nu bestempelen als burn out of depressief. Daar moeten we wat mee.’
Opvallend is dat ziek zijn en je gelukkig voelen elkaar niet per definitie in de weg zitten. Dat is wat the disability paradoxheet: mensen met aanhoudende problemen, zoals mensen die halfzijdig verlamd of chronisch ziek zijn, kunnen zich weer net zo gelukkig voelen als ieder ander. Jeronimus: ‘Het gaat zelfs zo ver dat veel mensen met schizofrenie of het locked-in-syndroom ontdekken hoe ze weer net zo gelukkig kunnen zijn als mensen zonder deze aandoeningen. We zijn bijzonder flexibel en kunnen ons heel goed aanpassen.’
Betekenis in plaats van status
Het vervelende is alleen dat we vaak tóch niet doen wat ons op de lange termijn gelukkig maakt. ‘Sterker nog, we werken ons vaak erg in de nesten’, weet Jeronimus. ‘We denken dat we dingen willen die ons gelukkig maken, maar daarbij we richten ons op doelen die ons te vaak niet helpen, zoals status, productie, promotie. Dingen die ons misschien wel geld opleveren, maar geen betekenis.’
In theorie is het vrij eenvoudig om gelukkig te zijn, erkent Jeronimus. Zo zijn mensen die ingebed zijn in een sociaal netwerk, hun vaardigheden kunnen inzetten voor de gemeenschap, zich minder richten op status en geld, anderen helpen zonder er zelf iets voor terug te willen, maximaal twintig minuten van hun werk wonen en elke dag minstens twintig minuten in het groen verkeren, gemiddeld genomen gelukkiger dan zij die dit niet doen.
Nu hoor je het eens van een ander
Maar doe het maar eens allemaal. Jeronimus knikt en lacht. Zo gemakkelijk is het in de praktijk natuurlijk niet. Daar gaan we ten onder gaan aan prestatiedruk, sociale media en het illusoire succes van anderen met wie we ons constant vergelijken.
Hoe doen we dat dan toch? Een tikje rebels zijn, tipt Jeronimus. Minder de norm volgen. En afspreken met vrienden, zeker als je ergens mee zit. ‘Dat voorkomt ellende. Zij weten vaak veel beter wat goed voor je is dan jijzelf.’
Onderzoekers Bertus Jeronimus en Peter de Jonge (Rijksuniversiteit Groningen) geven op dinsdag 8 oktober de lezing “Ingrediënten voor gezondheid en geluk”. De lezing begint om 16.30 uur (inloop vanaf 16.15 uur) en vindt plaats in de Groene Zaal van Academie Minerva, Praediniussingel 59, Groningen.
Nederlandse kinderen en volwassenen behoren tot de gelukkigste van de wereld. Toch hebben velen van ons psychische klachten en lijken deze zelfs in frequentie toe te nemen. Hoe kan dit? Hoe denken onderzoekers over geluk en welbevinden? Kom luisteren als je meer wil weten over je eigen welbevinden, hoe je dat kan verbeteren en hoe de ingrediënten voor geluk veranderen naarmate je ouder wordt.
De lezing is vrij toegankelijk. Aanmelden kan via deze link. Er is plaats voor maximaal 80 personen, dus meld je snel aan!
Na afloop kan je onder het genot van een drankje de prachtige tentoonstelling Barricades met werken van meer dan 100 illustratoren bezichtigen.
De lezing “Ingrediënten voor gezondheid en geluk” maakt deel uit van de driedelige serie ‘Je brein als Medicijn’.
Maandag 7 oktober is de lezing “Is geluk maakbaar?”
Woensdag 9 oktober is de lezing “Vaardig en veerkrachtig studeren kun je leren”[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]